• مقدمه: اهمیت طرح‌های عمرانی در توسعه اقتصادی

  توسعه اقتصادی هر کشور اغلب با پیشرفت طرح‌های عمرانی آن مرتبط است. در این میان، عوامل متعددی وجود دارند که بر موفقیت این طرح‌ها تأثیر می‌گذارند، از جمله مهندسی فنی و مدیریت کارآمد. هر ساله، بخش قابل توجهی از درآمد ملی به سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها اختصاص می‌یابد.

  چالش‌های موجود در طرح‌های عمرانی

  یکی از چالش‌های عمده در طرح‌های عمرانی، تأخیرات در اجرای پروژه‌ها است. این تأخیرات می‌توانند عواقب و خسارت‌های قابل توجهی به همراه داشته باشند و اغلب بر هزینه، کیفیت و زمان پروژه تأثیر منفی می‌گذارند.

  آمار تأخیرات در پروژه‌ها

  بر اساس آمار بدست آمده، تنها ۱۰ درصد از پروژه‌ها در مهلت تعیین شده به اتمام می‌رسند. این واقعیت بر اهمیت برنامه‌ریزی دقیق و رصد مداوم پیشرفت پروژه تأکید می‌کند.

  

  راهکارهای مدیریت تأخیرات

  برای مدیریت تأخیرات، تهیه مستندات دقیق و برنامه‌ریزی از ابتدا ضروری است. در صورت بروز تأخیر، لازم است که لایحه تاخیرات تهیه شود تا بتوان ادعای پیمانکار را مطرح و دفاع کرد.

  محتوای دوره آموزشی:

  • آموزش کنترل پروژه با نرم‌افزارهای Microsoft Project و Primavera.
  • مدیریت تأخیرات و تهیه گزارش‌های تاخیر.
  • تجربه کاربردی و پروژه محور در کنترل پروژه.

– تاخیرات پروژه

همانطور که اشاره گردید یکی از مشکلات عدیده پروژه‌ها، تاخیرات می‌باشد. تاخیر در واقع انحراف از برنامه زمان‌بندی و تطویل مدت فعالیت که خود متأثر از عوامل درونی و بیرونی سیستم می‌باشد که خود باعث مشکلاتی برای کارفرما و مجریان و از جمله  بهره‌برداران و استفاده‌کنندگان طرح به همراه دارد. با توجه به تعدد پروژه‌های فعال در كشور، شناسایی عوامل تاخیر و كنترل و پیگیری آنان جهت جلوگیری یا كاهش تاخیرات و هدایت منابع و امكانات موجود به سمت استفاده بهینه و افزایش كارایی، مفید و دارای اهمیت بسیار خواهد بود(1997، et al Akinsola). تاخیرات در پروژه به اختلاف زمان پیش‌بینی‌شده تکمیل پروژه و زمان واقعی تکمیل پروژه گفته می‌شود.

زمان پیش‌بینی‌شده – زمان واقعی اتمام  = تاخیرات پروژه

دسته‌بندی تاخیرات

تاخیرات پروژه به چند دسته تقسیم می‌شوند كه می‌تواند بر اساس یكی از معیارهای منشاء ایجاد، حالت زمانی رخداد و نیز قابلیت جبران‌پذیری دسته‌بندی شود.

دسته‌بندی تاخیرات بر اساس منشاء ایجاد

بروز تأخیر در پروژه‌ها به عوامل متعددی باز می‌گردد و هر یک از عوامل متصدی طرح در بروز تأخیر و میزان اثرگذاری آن دخیل هستند که با توجه به نقش هریک و اثرگذاری آن مقدار تأخیر به وجود آمده و خسارات ناشی از آن و تحمیل شده به سایر ارکان امور پروژه محاسبه و قابل پرداخت است. تأخیر در پروژه‌ها به دلیل پیچیدگی خاص آن‌ها امری غیرقابل‌انکار است

دسته‌بندی تاخیرات بر اساس حالت زمانی رخداد

یکی دیگر از دسته‌بندی ایجاد تاخیرات می‌توان به زمان رخداد آن تاخیر اشاره نمود.

لایحه تأخیرات (Delay Claim)

یک سند رسمی است که پیمانکار به کارفرما ارائه می‌دهد تا دلایل و جزئیات مربوط به تأخیراتی که در اجرای پروژه رخ داده است را توضیح دهد. هدف اصلی این لایحه، بررسی و جبران تأخیراتی است که خارج از کنترل پیمانکار بوده و به دلایل مختلفی مانند تغییرات در طراحی، تأخیر در تحویل مصالح، شرایط نامساعد جوی، و یا مسائل حقوقی و اداری به وجود آمده‌اند.

اجزای اصلی لایحه تأخیرات:

1. شرح تأخیرات: در این بخش، پیمانکار تمامی تأخیرات رخ‌داده در پروژه را به تفصیل توضیح می‌دهد. این شامل تاریخ‌های شروع و پایان تأخیر، مدت زمان تأخیر، و فعالیت‌های تحت تأثیر قرارگرفته است.

2. دلایل تأخیر: در این بخش، پیمانکار باید دلایل هر یک از تأخیرات را توضیح دهد و مستندات مرتبط با آن‌ها را ارائه کند. این دلایل می‌توانند شامل تغییرات در طراحی، مشکلات مربوط به تأمین مصالح، شرایط نامساعد جوی، و یا موارد دیگری باشند که خارج از کنترل پیمانکار بوده‌اند.

3. تحلیل تأثیر تأخیرات بر برنامه زمان‌بندی پروژه: در این بخش، پیمانکار تأثیر تأخیرات را بر روی کل برنامه زمان‌بندی پروژه تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه تأخیرات مذکور منجر به افزایش زمان تکمیل پروژه شده است.

4. درخواست جبران خسارت: اگر تأخیرات باعث افزایش هزینه‌ها یا ضررهای مالی برای پیمانکار شده باشد، در این بخش پیمانکار می‌تواند درخواست جبران خسارت کند. این خسارت‌ها ممکن است شامل هزینه‌های اضافی نیروی کار، ماشین‌آلات، و یا هزینه‌های سربار باشد.

مراحل بررسی لایحه تأخیرات:

1.ارائه لایحه: پیمانکار لایحه تأخیرات را تهیه و به کارفرما یا مشاور پروژه تحویل می‌دهد.

2. بررسی و تحلیل: کارفرما یا مشاور، لایحه را بررسی کرده و صحت و مستندات ارائه شده توسط پیمانکار را ارزیابی می‌کند.

3. تصمیم‌گیری: پس از بررسی، کارفرما تصمیم می‌گیرد که آیا دلایل و مستندات ارائه شده توسط پیمانکار معتبر هستند و آیا جبران خسارت و یا تمدید زمان پروژه مورد تأیید قرار می‌گیرد یا خیر.

4. ابلاغ تصمیم: نتیجه نهایی به پیمانکار ابلاغ می‌شود و در صورت موافقت، تغییرات لازم در قرارداد و برنامه زمان‌بندی پروژه اعمال می‌گردد.

لایحه تأخیرات یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیمانکار برای حفظ حقوق خود در مقابل تأخیرات غیرموجه است و می‌تواند تأثیر زیادی بر موفقیت یا شکست مالی یک پروژه داشته باشد.