تاخیرات پروژه های عمرانی
مقدمه
یکی از مشخصه‌های توسعه اقتصادی هر کشور طرح‌های عمرانی آن کشور می‌باشد. در ارزیابی موفقیت طرح‌های عمرانی آنچه بیش از همه عینیت دارد مهندسی فنی آنها است. درحالی‌که ممکن است عوامل دیگری که به نظر نامرئی می‌رسند نقش مهم و برجسته‌ای داشته باشند. هر ساله بخش بزرگی از درآمد ملی صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های عمرانی و توسعه منابع آبی، ساختمان‌های مسکونی، عمرانی و صنعتی میشود. محدودیت منابع و وجود مسائل مختلف در زمان اجرا، اغلب موجب طولانی شدن زمان اجرا و تأخیر قابل‌توجه در بهره‌برداری از طرح‌ها می‌گردد. تأخیر، ناکامی در تکمیل یک فعالیت در طول زمان مقرر برنامه‌ریزی شده برای آن است که عوامل مختلف و متعددی سبب ایجاد تأخیر در یک پروژه میشود و باعث ایجاد عواقب و خسارت‌هایی میشود که شاید جبران آنها سال‌ها و ماه‌های زیادی را تلف نماید و باعث از بین رفتن منابع و انرژی‌های بسیاری گردد که خیلی از آنها جبران‌پذیر نباشد. یکی از مهم‌ترین مواردی که امروز نیاز به توجه ویژه‌ای دارد مقوله مدیریت بهینه پروژه است و تأخیر در زمان اتمام یکی از مهم‌ترین و مکررترین پدیده‌های رایج از مشکلات عدیده پروژه‌های اجرایی کشور، محسوب می‌گردد که این امر از نظر هزینه، کیفیت و زمان تأثیرات منفی بر موفقیت پروژه می‌گذارد و پروژه را دچار اختلال نماید
آمار بدست آمده از پروژه ها :
طی آمار بدست آمده تنها ۱۰ درصد از پروژه ها در زمان مقرر خود به اتمام میرسد
راهکار چیست و باید چه کار کرد؟
در ابتدای پروزه بایستی یک برنامه ریزی قوی تهیه نمود و در زمان اجرای پروژه برنامه تهیه شده را رصد نمود تا پروزه در زمان تیعین شده خود به اتمام برسد، حال اگر پروزه ایی بنا بر هر دلیلی در زمان مشخص شده خود به اتمام نرسد راهکار چیست و باید چه کار کرد؟
برای پاسخ به این سوال با فرض قراردادن اینکه پروزه دچار تاخیر خواهد شد از همان ابتدا نسبت به تهیه مستندات برنامه ریزی و اقدام می نماییم تا در انتهای مسیر در صورت ایجاد تاخیر در پروژه متناسب با این مستندات بتوان لایحه تاخیرات یا همان گزارش تاخیرات نوشت و جهت مطرح نمودن و دفاع از ادعای پیمانکار ارسال تا پس از بررسی میزان مجاز و غیرمجاز بودن آن ابلاغ گردد.
تاخیرات
تاخیر انحراف از برنامه زمانبندی و تطویل مدت فعالیت می باشدکه خود متاثر از عوامل درونی و بیرونی سیستم می باشد
زمان پیش بینی شده – زمان واقعی اتمام = تاخیرات پروژه
دسته بندی تاخیرات
تاخیرات پروژه به دو دسته تقسیم میشود
- دسته بندی تاخیرات بر اساس منشاء ایجاد
- دسته بندی تاخیرات بر اساس حالت زمانی رخداد
دسته بندی تاخیرات بر اساس منشاء ایجاد
بروز تأخیر در پروژه ها به عوامل متعددی بازمیگردد و هر یک از عوامل متصدی طرح در بروز تأخیر و میزان اثرگذاری آن دخیل هستند که با توجه به نقش هریک و اثرگذاری آن مقدار تأخیر به وجود آمده و خسارات ناشی از آن و تحمیل شده به سایر ارکان امور پروژه محاسبه و قابل پرداخت است.
- تاخیرات کارفرما
- تاخیرات پیمانکار
- تاخیرات شخص سوم
دسته بندی تاخیرات بر اساس حالت زمانی رخداد
یکی دیگر از دسته بندی ایجار تاخیرات می توان به زمان رخداد آن تاخیر اشاره نمود که بر آن اساس، دسته بندی به شرح زیر می باشد
- تاخیرات مستقل
- تاخیرات متوالی
- تاخیرات هم زمان
- تاخیرات غیر هم زمان
تاخیرات مستقل
تاخیراتی می باشد که هیچگونه عواملی در بوجود آمدن تاثیر نداشته و نتیجه تاخیرات گذشته نمی باشد تاثیرات آن بر پروژه قابل محاسبه می باشد
تاخیرات متوالی
تاخیراتی می باشد که تنها علت وجود آن تاخیر قبلی و غیر مرتبط با موضوع دارای پیش نیاز باشند و درحقیقت در تاخیرات متوالی وقوع یک تاخیر تنها باید با توجه به سایر تاخیرات قبلی خود مورد توجه قرار گیرد. و یک نوع از تاخیرات مستقل می باشد که می تواند موجب ایجاد تاخیرات متوالی گردد.
تاخیرات هم زمان
تاخیراتی که دارای دو یا چند رویداد بوده است که هر یک از این رویدادها می تواند به تنهایی عاملی برای بوجود آمدن تاخیر باشد.
تاخیرات غیر هم زمان
به تاخیراتی اطلاق می گردد که در بازه زمانی رخداد خود به تنهایی اتفاق افتاده باشد
دو نوع اصطلاح رایج در
- تاخیرات مجاز
- تاخیرات غیر مجاز
تاخیرات مجاز : به تاخیراتی اتلاق می گردد که خارج از قصور پیمانکار باشد.
تاخیرات غیر مجاز : به تاخیراتی اتلاق می گردد که ناشی از قصور پیمانکار باشد.
تاخیرات مجازپیمانکار
طبق ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان در صورت اتفاق افتادن هریک از موارد زیر مدت پیمان افزایش خواهد یافت.
- در صورتیکه طبق بندهای “ الف” و “ج” ماده ۲۹، مبلغ پیمان تغییر کند.
- هرگاه به دستور کارفرما یا مهندس مشاور، نقشه‌های اجرایی یا مشخصات فنی تغییر اساسی کند.
- هرگاه کارفرما در تحویل کارگاه، ابلاغ دستور کارها یا نقشه‌ها و تحویل مصالحی که تهیه آنها به عهده اوست، تأخیر کند. تأخیر در ابلاغ دستور کارها و نقشه‌ها به شرطی مشمول این بند است که پیمانکار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی آنها را از مهندس مشاور درخواست کرده باشد.
- اگر در تحویل مصالحی که فروش آنها لزوماً باید با حواله کارفرما صورت گیرد تأخیر ایجاد شود، به شرطی که پیمانکار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی برای تهیه آنها به موقع اقدام کرده باشد.
- در موارد حوادث قهری و همچنین در موارد مربوط به کشف اشیای عتیقه و آثار تاریخی که در مواد ۲۶ (آثار تاریخی و اشیای عتیقه) و ۴۳ (بروز حوادث قهری) پیش‌بینی شده است.
- هرگاه محدودیت برای ورود مصالح و تجهیزات طبق بند “ د” ماده ۲۰ (تجهیز کارگاه، تدارک مصالح، تجهیزات و ماشین‌آلات) پیش آید.
- در صورتیکه کار طبق ماده ۴۹ به حالت تعلیق درآید.
- در صورتیکه قوانین و مقررات جدیدی وضع شود که در تغییر مدت اجرای کار مؤثر باشد.
- هرگاه کارفرما نتواند تعهدات مالی خود را در موعدهای درج شده در اسناد و مدارک پیمان انجام دهد.
- موارد دیگری که به تشخیص کارفرما خارج از قصور پیمانکار باشد.
لایحه تاخیرات
گزارش و مستنداتی است که در طرح های عمرانی از سمت پیمانکار ارائه می گردد و دلایلی را مطرح می سازد که نشان می دهد پیمانکار در تاخیرات ایجاد شده قصور نداشته است.
بخش های لایحه تاخیرات
- تاخیرات ریالی
- تاخیرات فنی و قراردادی
تاخیرات ریالی
تاخیراتی که بدلیل عدم پرداخت به موقع پیش پرداخت ها، صورت وضعیت کارکرد و تعدیل پیمانکار رخ داده شده است را شامل می گردد. این تاخیرات طبق بخشنامه ۵۰۹۰/۵۴/۱۱۰۸۲ مورخ ۰۲/۰۹/۱۳۶۰ و بخشنامه ۱۳۰۰/۵۲/۵۱۸۸ مورخ ۰۸/۰۴/۱۳۶۱محاسبه می شوند.
برای مطالعه بیشر میتوانید مطلب مربوط به نحوه محاسبه تاخیرات مالی پروژه را مطالعه بفرمایید.
تاخیرات فنی و قراردادی
مجموعه از تأخیرهایی می باشد که در نتیجه دلایل تغییرات فنی پروژه یا مجموعـه تعهـد ات قـراردادی طـرفین پیمـان رخ داده است. مانند تغییر تقشه ها، تغییر نوع فعالیتها و ابلاغ دستورکارهای اضافه کاری
زمان تهیه لایحه تاخیرات
بر اساس مفاد بند ج ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان: در پایان مدت اولیه پیمان یا هر تمدید مدت پیمان، اگر کار به اتمام نرسیده باشد، مهندس مشاور با کسب نظر پیمانکار و با توجـه به موارد تعیین شده در لایحه گزارش علل تأخیر کار را بررسی میکند و میزان مدت مجـاز و غیـر مجـاز آ ن را بـا توافق پیمانکار تعیین مینماید و نتیجه را به کارفرما گزارش میکند، سپس نظر کارفرما را در مورد میزان مجاز یا غیر مجـاز بـودن تأخیر کار به پیمانکار اعلام میکند و کارفرما معادل مدت تأخیر مجاز، مدت پیمان را تمدید مینماید. از اینرو پیمانکار میبایست پیش از پایان مدت پیمان، نسبت به تنظیم لایحه تأخیرات تا پایان مدت پیمان و ارائه آن بـه مهنـدس مشاور اقدام نماید.
مستندات لایحه تاخیرات
- جدول مشخصات پروژه
- نگارش گزارش
- مستندات مالی
- مستندات فنی و قراردادی
- مکاتبات
- جدول همپوشانی
- برنامه زمانبندی
نمونه ایی از همپوشانی های فنی
نمونه ایی از همپوشانی های فنی
نمونه ایی از برنامه زمانبندی
تبعات تاخیرات غیر مجاز برای پیمانکار
- فسخ پیمان طبق ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان و تبعات آن طبق ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان
- اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان
- پرداخت هزینه‌های بیمه در مدت غیرمجاز طبق ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان
- تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت‌های تعدیل پیمانکار
- از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود
- از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه
برای کسب اطلاعات بیشتر و تکمیلی میتوانید دوره صفر تا صد تهیه لایحه تاخیرات را ملاحظه فرمایید.
مطالب پیشنهادی
تعدیل آحاد بهای پیمانها
گزارش ماهانه پروژه های عمرانی
